Tự Lập và Kỷ Luật Tích Cực

Dạy con không phải là cuộc chiến - Phát triển tự lập và kỷ luật tích cực

Tổng quan

Sau khi con đã ăn ngủ tự lập, bước tiếp theo là phát triển kỹ năng tự lập và áp dụng kỷ luật tích cực để con trở thành người độc lập, tự tin và có trách nhiệm.

Hai trụ cột

1. Tự lập từ trong nôi

Mục tiêu: Phát triển kỹ năng tự phục vụ và độc lập

• Tự trấn an bản thân
• Chơi độc lập
• Tự chăm sóc bản thân (ăn, mặc quần áo...)
• Tự xử lý tình huống

→ Xem Tự lập từ trong nôi

2. Kỷ luật tích cực

Mục tiêu: Dạy con kỷ luật mà không dùng phạt, la mắng

• Hiểu hành vi của trẻ
• Đặt giới hạn rõ ràng
• Hậu quả tự nhiên
• Khuyến khích hành vi tốt

→ Xem Kỷ luật tích cực

Nguyên tắc cốt lõi

1. Tôn trọng trẻ

Trẻ là một cá thể độc lập:

• Có suy nghĩ, cảm xúc riêng
• Có quyền lựa chọn (trong khuôn khổ)
• Xứng đáng được tôn trọng

Ví dụ:

❌ "Con phải ăn hết bát cơm này!"

✅ "Con ăn thêm được không? Không thì mẹ cất đi nhé."

2. Khuôn khổ hợp lý

Tự do TRONG giới hạn:

• Đặt ra quy tắc rõ ràng, hợp lý
• Nhất quán trong thực thi
• Giải thích lý do (khi con đủ lớn)

Ví dụ:

"Sau bữa tối, con có thể chọn đọc sách hoặc chơi xếp hình. Nhưng phải lên giường lúc 20:00."

3. Hậu quả tự nhiên

Thay vì phạt:

Để con trải nghiệm hậu quả tự nhiên của hành vi

Ví dụ:

• Con không chịu mặc áo khoác → Bị lạnh (không nguy hiểm)
• Con vứt đồ chơi → Không có đồ chơi để chơi
• Con không ăn tối → Đói (chờ đến sáng ăn, không ăn thêm)

Lưu ý: Chỉ áp dụng khi KHÔNG nguy hiểm

4. Khuyến khích thay vì khen

Khen:

"Giỏi quá!" → Phụ thuộc vào đánh giá người lớn

Khuyến khích:

"Con đã cố gắng xếp hình rất tập trung!" → Nhấn mạnh nỗ lực, quá trình

Lộ trình phát triển tự lập

0-6 tháng: Nền tảng

Tự trấn an:

• Mút tay
• Tự ngủ
• Chấp nhận tách khỏi mẹ vài phút

Mẹ làm gì:

• Đáp ứng nhu cầu nhưng không "quá đà"
• Để bé tự xử lý 1-2 phút trước khi can thiệp
• Tách biệt ăn và ngủ (EASY)

6-12 tháng: Khám phá

Chơi độc lập:

• Chơi một mình 5-15 phút
• Khám phá đồ vật

Ăn độc lập:

• Tự cầm thức ăn (BLW)
• Tự cầm cốc

Mẹ làm gì:

• Tạo môi trường an toàn
• Để con tự khám phá
• Không can thiệp ngay

12-24 tháng: Tự làm

Kỹ năng:

• Tự ăn bằng thìa (lộn xộn)
• Giúp mặc quần áo (đưa tay vào áo)
• Tự rửa tay (có hướng dẫn)
• Cất đồ chơi (có nhắc nhở)

Mẹ làm gì:

• Khuyến khích "con tự làm"
• Chấp nhận lộn xộn
• Kiên nhẫn (mất thời gian hơn)

24-36 tháng: Độc lập hơn

Kỹ năng:

• Tự mặc quần áo đơn giản
• Tự đi vệ sinh
• Giúp việc nhà (lau bàn, cho đồ vào máy giặt)
• Chơi độc lập 20-30 phút

Mẹ làm gì:

• Giao nhiệm vụ nhỏ
• Để con chịu trách nhiệm
• Khen ngợi nỗ lực

Kỷ luật tích cực

Không phải là:

❌ Không kỷ luật (nuông chiều)

❌ La mắng, đánh đập

❌ Phạt, dọa nạt

Là gì:

✅ Dạy con hiểu đúng sai

✅ Đặt giới hạn rõ ràng

✅ Nhất quán

✅ Tôn trọng con

Xử lý hành vi khó

"Terrible Twos" (18-36 tháng)

Đặc điểm:

• Nói "không" với mọi thứ
• Ăn vạ
• Cáu kỉnh
• Muốn tự làm nhưng chưa làm được

Tại sao:

• Phát triển ý thức về bản thân
• Muốn độc lập nhưng còn phụ thuộc
• Chưa điều khiển cảm xúc được

Cách xử lý:

1. Cho lựa chọn (trong khuôn khổ):

"Con muốn mặc áo xanh hay áo đỏ?"

2. Đồng cảm:

"Mẹ hiểu con muốn chơi tiếp. Nhưng giờ phải tắm rồi."

3. Chuyển hướng:

"Ồ, hôm nay con tắm với vịt vàng nhé!"

4. Thời gian làm dịu:

Khi con quá kích động, đưa con vào góc yên tĩnh (không phải phạt, là giúp con bình tĩnh)

Checklist

✅ Con tự ngủ không cần vỗ/ẵm

✅ Con ăn tự lập (BLW hoặc tự cầm thìa)

✅ Con chơi độc lập 10-20 phút

✅ Con chấp nhận mẹ rời khỏi phòng

✅ Đặt giới hạn rõ ràng, nhất quán

✅ Sử dụng hậu quả tự nhiên thay vì phạt

✅ Khuyến khích thay vì khen

✅ Tôn trọng con như một cá thể

Bước tiếp theo

• Tự lập từ trong nôi
• Kỷ luật tích cực